Çorlulular Ortak Akıl Platformu üyesi Nükleer Mühendis M. Ünal Azaklıoğulları, günümüz dünyasının yükselen değeri olarak kabul edilen “akıllı şehir” konusundaki çalışmasını toplumla paylaşıyor. Azaklıoğulları, kent ve yaşam içerikli toplantılarda yaptığı sunumlarla yakın geleceğin yaşam alanları olan akıllı şehirlerin temel özelliklerini ve nasıl oluştuğunu, dünyadaki örneklerini anlatıyor. Hemşehrimiz Ünal Azaklıoğulları’nın akıllı şehirlerin özellikleri ve yapısına ilişkin verileri ve örnekleri içeren çalışmasını sunuyoruz.

Özet

Günümüzde ; şehir yaşamında toplumun her kesiminden yaşayanları ilgilendiren , “Akıllı Şehir”lerin oluşumuna temel olan ihtiyaçlar ;

• Şehrin(yörenin) zekasını-algılama gücünü(kablolama-sinyal algılayıcılar) ve çeşitli uygulamalarını oluşturma,
• Şehre(yöreye) yönelik yönetim bilgi-hizmet ve karar destek sistemlerinin uygulamaları ile ortaya konulması,
• Şehrin(yörenin) yakın-uzak geleceği ile ilgili hedeflerini ve çeşitli özelliklerini belirleyerek ortak akıl potansiyelini yaratacak ve bunu şehrin her kesiminin ekonomik, sosyal-kültürel yaşamına yansıtacak ortamı ve organizasyonu ve iş paylaşımını oluşturmayı, kapsadığı görülmektedir.  

Bu bildiride ; yakın gelecekte teknolojik ve uygulama öngörülerinden hareketle, dünyadaki akıllı şehirler, AB ülkeleri akıllı şehirler birliği ve stratejik hedefleri konu edilerek, içinde yaşanılan çevrenin akıllı olma ihtiyacının ortaya çıkışı, fiziksel altyapının oluşturulması, şehir(yöre) yönetim ve hizmet bilgi ile karar destek sistemleri ile ortak akıl potansiyelinin harekete geçirilmesi, şehiri(yöreyi) modelleme – projelendirme ile sonuçta ortaya çıkan yararlar ifade edilmektedir.  

1.Giriş

Toplum içinde yaşam esnasında fertlerin yaşama yaklaşımları çeşitli farklılıklar göstermektedir. Bunların ilkinde; geçmiş ile bağlarını bir türlü değiştiremeyen ve/veya geliştiremeyen, hala geçmişte yaşayanlar, ikincisinde ; geçmişi unutan ve yalnızca bugünü yaşayanlar, sonuncusunda ise; geçmişi hatırlayan, günü yaşayan ve geleceği planlayanlar bulunmaktadır. Buna bağlı olarak da; günümüz yaşamına teknoloji ve uygulamalarının çeşitli alanlarına getirdiği değişim ve kolaylıklar başdöndörücü birhızla yayılmaktadır. Örneğin ; yalnız sağlık alanında insan gen yapısı ile beyin çalışma şeklinin çok gelişmiş bir bilişim ağına benzediği ortaya konmaktadır(1). Yaşamın akla gelebilecek her alanında – sağlık, ekonomi, sanat, kültür ve çeşitli alanlarda kullanılan tasarımlar, malzemeler, v.b. – gibi uygulamalarda herşeyin akıllı olması söz konusu olmaktadır(2). Yaşamımıza girmeye başlayan akıllı sürücüsüz araçlar ve bisikletlerden başlayarak, tıkalı damar yollarını açmaya yarayan nano boyutttaki robotlar, insansız hava araçları(drone) ambulans ağları, akıllı yüzükler ile kişisel sağlık yönetimi, akıllı ev yönetim sistemleri vasıtasıyla uzaktan tuşlama ile evimizin bütün her tarafını yönetme, akıllı hayvancılık ve tarımsal uygulamalar vasıtasıyla özellikle süt verimi ve sağlığı – açık havada otlama halindeki ineklerde ayağa takılan algılayıcı ile adım sayısı, boyuna takılan algılayıcı ile sindirim ve süte dönüşüm süreci, kulağa takılan algılayıcı ile kızışma zamanının belirlenmesi mümkün olmaktadır. Bu uygulama örneklerini yaşamın her alanı için oldukça fazla arttırmak söz konusudur.

1.1. Gelecek Öngörüleri

Halen dünyamızda OECD öngörülerine göre 7.1 milyar civarında bir nüfus yaşamaktadır. Buna bağlı olarak önümüzdeki 10 yıl içinde 700 milyon insanın şehirlerde yaşayacağı ve 2025 yılında da nüfusu bir milyonu aşacak 100 tane yeni şehir oluşacağı öngörülmektedir.

Günümüzde internet kullanıcısı sayısı 3 milyarı geçmektedir. Bunun uzantısında internet bir veri - bilgi otoyolundan, sanayii değiştiren bir platforma, kısaca bir süredir kullanılan adı ile – endüstri-4.0 - dönüşmektedir.

Doğal olarak bunun sonucu da günümüzde akıllı şehirleri; bilişim ve diğer teknolojik uygulamaların toplum üzerinde yarattığı ekonomik, sosyal ve kültürel değerleri ile en büyük yarış alanları haline getirmektedir.  

1.2. Günümüzde Gözükmeye Başlayan Bazı Sonuçlar

Bu gelişmelerin ışığında halen çeşitli topluluklarda gözükmeye başlayan sonuçlar için bazı örnekleri sıralayalım :

• 1998 ’de KODAK firması dünyada 170. 000 çalışanı ile dünyadaki fotoğraf kağıtları ticaretinde % 85 pay sahibi iken, bugün şirket çok küçülmüş ve neredeyse batma noktasına gelmiştir.
• Uluslararası çalışan UBER şirketinin tek bir otomobilinin olmamasına rağmen, dünyanın en büyük taksi şirketi olmasının izahı, klasik yaklaşımlarla yapılamamaktadır.
• Yine AirBnB; firmasının; herhangi binası, oteli, motelinin olmamasına rağmen, dünyanın en büyük otel işletmecisi olması kolay izah edilememektedir.
• IBM firmasının geliştirdiği Watson Programı ; çok karmaşık olmayan hukuki konularda gerekli öneri veya çözüm yollarını saniyeler içinde ve % 90 doğrulukla verdiği belirtilmektedir.
• Aynı işlemin avukatlar vasıtasıyla yapılması halinde,  doğruluk oranının en fazla % 70 olduğu belirtilmektedir.
• İnsan yüzünü tanıma sistemleri vasıtasıyla, 2030 da bilgisayarların insandan daha akıllı hale geleceği ifade edilmektedir.
• 2020’li  yıllarda kişilerin özel bir araca gereksinimlerinin kalmayacağı, bir telefonla aracın kapınıza gelerek sizin kullanımınıza hazır olacağı, araç park alanlarının yeşil alanlara dönüşeceği belirtilmektedir.
• Dünyada yılda meydana gelen trafik kazalarında 1.2 milyon kişinin hayatını kaybettiği, akıllı sürücüsüz araçlar ile trafik kazalarının zamanla azalacağı, bunun uzantısında araç sigorta şirketlerinin işlev ve sayılarının çok azalacağı, 2020’li yıllarda araçların elektrik ile çalışması ile, çevre ve yaşam yerleri ile su kaynaklarının daha temiz kalacağı öngörülmektedir.
• Güneş enerjisi panellerinin daha verimli ve rekabet edebilir düzeyde ucuzlaması ile ısınma – soğutma sistemlerinin güneş enerjisinin kullanılması ve kömür kullanımının da 2025 yılına kadar en düşük düzeye ineceği ifade edilmektedir.
• Tricorder X vasıtasıyla retina taraması sonucu, analiz için kan ve nefes örneği  alıp 54 değişik test yapılması ve  sonuçta hastalığın çok kısa sürede kesin teşhisinin yapılabileceği belirtilmektedir.
• Halen günümüzde üç boyutlu, çizim ve baskı yapılabilmektedir ve bu sayede her türlü parça, ayakkabı, mobilya, tekstil tasarımı; kişiye ve/veya kuruluşa özel-butik çözüm için kullanılmaktadır. 
• Bütün bu gelişmelerin en çarpıcı sonucu ise; bugünkü çalışma alanlarındaki mesleklerin (işlerin), gelecek yirmi yıl içinde  % 70 - 80 oranında ortadan kalkacağı ifade edilmektedir.

Bu gelişmelere paralel olarak; dünyada ve özellikle AB ülkelerinde bilişim teknolojisinin ve uygulamalarının gelişimine bağlı çalışmalar vasıtasıyla ; hem içinde yaşanılan toplumun veya şehirin(yörenin) ekonomik, sosyal-kültürel seviyelerini arttırma ve hem de şehir(yöre)de ortaya çıkan genç işsizlik sorununu;  yapılan bir organizasyonla, şehirlerini güncel teknolojilerin kullanıldığı, “Akıllı Yaşam Alanları (Şehirler-Yöreler)” haline getirmekte ve bunun getirdiği yeni iş imkanlarını kullanarak çözmektedir. Günümüzde “Akıllı Şehir”leri oluşturmak, gerek AB ülkeleri içinde ve gerekse Çin, Hindistan, v.b. ülkelerde, gençlerin önünü açmak için en büyük fırsat olarak nitelenmektedir. Konu ile ilgili olarak; AB ülkeleri içinden bazı şehir örnekleri verilmekte ve Çin ile Hindistan’daki gayretler dile getirilmektedir.

2. Dünyada Akıllı Şehirler

Dünyada yaklaşık 1500 akıllı şehir bulunmaktadır. Bunun 193 tanesi Çin’dedir(3). Geri kalanı ABD, AB ve Asya ülkelerinde bulunmaktadır.

Hindistan Aralık-2015 itibariyle 100 akıllı şehir oluşturmak için 480 milyon $ ayırmıştır(4).

Dünya iş konseyi küresel bilgi ağına ülkemiz de dahil 67 ülke bağlı olup, tekli ve/veya çoklu iş bağlantıları ile ticari ilişkiler sürdürülmektedir(5).

1986 Yılında kurulan AB şehirleri bilgi ağına 35 ülkeden, nüfusu 250.000 den fazla olan 130 üye şehir bulunmaktadır(6).

2.1. AB  2014 -2020 Stratejik Hedefleri

Avrupa Birliği 2014 – 2020 yılları arasında, akılllı şehirler aracılığıyla uygulanmak üzere ;

• Tek elektronik pazar (e – pazar ),
• Enerji birliği,  Yenilik yaratma (inovasyon)

# 50’ den fazla şehirde yenilik yaratma ve geliştirme ortamı yaratmak,

# Bölgesel yenilik yaratma kümeleri arasında işbirliği sağlamak,

Ana ve alt hedeflerini, bu başlıklar altında belirleyerek akıllı şehirlerin ekonomiye katkılarını toplumun bütününe yaymaktadır(7,8).  Gelişmeyi hızlandırmak üzere 19 ülkeden 75 ortaklı ve 19 şehir ile yöre birlikte tam anlamıyla işbirliğine odaklanmış özel bir topluluk kurulmuştur.

 3. Yaşam Çevresinin Akıllı Olma İhtiyacı

Yukarıda çeşitli ülke ve toplumların , özellikle bilişim teknolojilerinin yaşama getirdiği kolaylıklar ve katkılarının kullanılması ile oluşturdukları akıllı şehirler vasıtasıyla toplumda yaşamı daha kolaylaştırma, sosyal-kültürel değerleri arttırma ve istihdamı arttırarak teknolojiyi kullanan genç iş gücünün toplumun yararına nasıl kullanılacağını gösteren örnekler verilmektedir. 

Ancak ; halen ülkemiz şehirleri yönetimlerinin “Akıllı Şehir” kavramı üzerinde, yönetici kişilerin vizyonlarına bağlı olarak, uygulamalardan anladıkları konu ve esaslar çok farklılıklar göstermekte ve çeşitli eksiklikleri içermektedir. 

Buna bağlı olarak da; “Akıllı Şehir” alanındaki bu eksiklikleri giderme ve şehirlerimizi günümüz batı standardlarına yakınlaştırma yönünde, her alanda günümüz teknolojilerini kullanmaya yatkın, yetişen/yetişmekte olan gençler için çok büyük oranda iş yapmak ve çalışmak imkanları bulunmaktadır. Sonuçta da; hem içinde yaşanılan toplumun veya şehirin(yörenin) ekonomik, sosyal-kültürel seviyesinin artışı ortaya çıkmakta ve hem de genç iş gücü için istihdam yaratılarak bu gücün toplumun yararına yansıtılması sağlanmaktadır. Bu işbirliğini sağlamak için de ;

modeli kullanılarak yerleşim yerinin nüfus yoğunluğu ve yerleşim özellikleri de dikkate alınarak şehrin algılama gücü - fiziksel altyapısı (kablolama – sinyalizasyon), güncel bilgi (yönetim, hizmet, karar destek programları ve hizmet altyapısı) yapısı incelenerek ortak akıl potansiyelinin oluşturulması gerekmektedir. 

 En basit tanımı ile akıllı şehir ; şehrin(yörenin) ve insanlarının gelecekte de sürdürülebilir refaha ulaşmasını sağlayacak şekilde ; bilişim sistemlerinin kullanılması ile güncel teknolojik uygulamaların, insan potansiyeli ile birlikte şehir(yöre) ortamında etkin olarak bir araya getirilmesi ve bu amaçla gerekli organizasyonun kurulmasıdır (Ortak Akıl Platformu). Akıllı şehirin temel unsurları ise; insan potansiyeli haricinde şehir(yöre) büyüklüğüne bağlı olarak; her türlü doğal ve  enerji kaynakları(su, rüzgar,güneş,v.b), iletişim ve ulaşım kaynakları, çevre ve sosyal-kültürel ve ekonomik altyapı sistemleridir.

 3.1.Akıllı Şehir Projelendirme

 Akıllı şehire başlangıç için şehrin algılama gücü - fiziksel altyapısı (kablolama – sinyalizasyon) için ihtiyaçlar ve önceliklerin belirlenmesi gerekmektedir. Ardından kablolama ve internet erişimleri ile şehir fiziki yapısına uygun algılayıcılar ve tetikleyicilerin bağlantılarının kurulması ve ortak IP altyapısına bağlantıların kurulması gerekmektedir. Sonraki adımda ise şehirde kullanılan bilgi (yönetim, hizmet, karar destek programları ve hizmet altyapısı) sistemleri incelenerek ihtiyaç ve öncelikler belirlenecektir. Bu amaçla ; fiziksel altyapı yönetim sistemleri (elektrik, su, enerji, kanalizasyon, yol v.b.), hizmet yönetim sistemleri (yöre insanına yönelik hizmetler, çağrı merkezleri, coğrafi bilgiler, trafik, park ve bahçeler v.b.), idari ve mali yapı yönetim sistemleri (çalışan insan, mali kaynaklar, iş organizasyonu, v.b.), karar destek sistemleri ve organizasyon (yapılacak işler, öncelikler, hedefler, stratejiler v.b.) yapıları incelenmelidir. Sonraki adımda ise; gözönüne alınan şehir(yöre) için ortak akıl potansiyelinin oluşturulması gerekmektedir. Bu amaçla ortak akıl platformunun kullanacağı ortak niteliklerin ; hedef odaklı – yaratıcı, şeffaf, esnek, koruyucu ve katkı yapanları dışlamayan temel özellikleri ile açık bağlantı, açık veri, açık işbirliği ve açık yenilik yaratmaya uygun kişilerin beraber çalışma ortamını (fiziki mekan olması gerekmez) yaratmak gerekmektedir(9).

Bir şehirde(yörede) karşılaşılan en temel sorunlar; şehirin büyümesi(nüfus artışı), buna karşın ekonominin büyümesi veya küçülmesi, rekabet ortamının artması (yatırım ve nitelikli iş gücü alanlarında rekabet), dış pazarlara açılmak, yurttaşların yüksek standardlı yaşam beklentileri, sürdürülebilirlik (yerel kirlilik ve hava-su kalitesi ile doğal kaynakların azalması) ve nihayet altyapının yaşlanması (yaşam süresinin artışı) gibi sebeplerdir.

Bunlara uygun çözüm için yol haritasının da ; SWOT (Güçlü-Zayıf Yanlar, Fırsatlar-Tehditler) analizi, hedef analizi, finansman kaynaklarının yaratılması (yerel ve özel kaynaklar), akıllı şehire giden yolda strateji ve planlama, strateji ve planlamaya uygun dijital ağ platformlarının oluşturulması ( platformların yönetimi, iş – zaman - kaynak yönetimi) çalışmaları ile tamamlanması gerekmektedir.

4. Akıllı Şehir Modeli : Çorlu(10,11)

 Bu çalışmada model olarak sunulan Çorlu ; Tekirdağ iline bağlı, 320.000 nüfusu ile Trakya’nın ortasında, Balkanlar’a açılan yol üzerinde, hem büyük ve çok sayıda sanayi tesisleri ile geniş tarım alanlarını barındıran, eğitim ve kültür düzeyi oldukça yüksek konumdadır. Buna bağlı olarak çeşitli yönleri incelendiğinde aşağıdaki özellikler ortaya çıkmaktadır.

a) Gereksinimler ve Gerekçeler

Yerleşim çevresi nüfus artışı (sanayi çevresi ile nüfusun hızlı artışı), ekonomik ve sosyal yaşam sorunları (ulaşım, su-enerji kaynakları kullanımı, çevre kirliliği, ekonomik şartların kötüleşmesi, sağlık sorunları, suç oranlarının artışı), yaşam çevresi altyapısının zamanla yetersiz kalması (yöre altyapısının zamanla yetersizliği, yeni yatırımların büyüklüğü, atıkların bertaraf edilmesi)

b) Avantajlar ve Hedefler

Yerleşim ve iş çevresi - potansiyeli (Trakya’nın ortasında İstanbul’a ve Balkanlara açılan yol, zengin - geniş tarım alanları, çevresi ile büyük sanayi kuruluşları, yetişmiş/yetişmekte olan zengin insan potansiyeli, gençlerin teknoloji kullanımına yatkınlığı - becerisi, Çorlu’da havaalanı ve mühendislik fakültesi (NKÜ)nin bulunması) avantajlar olarak gözükmektedir.

Hedefler ise ( Yeni üniversite (özellikle teknoloji) kurulması(Çorlu TSO), fuar ve sergi alanları kurulması, teknopark’ın geliştirilmesi – genişletilmesi, yeni teknolojik alanlara (uçak, nükleer v.b.) olan ilgi) şeklinde özetlenmektedir.

c) Ortak Akıl Platformu

Çeşitli örneklerdeki gibi organizasyonlara benzer bir yapılanma ile ; alanlarında yetişmiş, belli bilgi-çevre birikimini barındıran, topluma, özellikle gençlerin önünü açmak için bilgi-tecrübe birikimlerini aktarmak isteyen, yörede yaşayan bireyler ve belediye, ticaret ve sanayi odası, üniversite ve çeşitli sivil toplum kuruluşlarından oluşan ortak akıl ortamıdır. 

5. Sonuç

Akıllı şehirin oluşturulması ile ortaya çıkan yarar ve kazançları toplumun çeşitli kesimleri açısından ortaya koymak gerekirse, bu yarar ve kazançlar aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır.

• Şehirin(yörenin) sosyal-ekonomik kalkınması açısından (Genç beyinlerin platforma entegrasyonu ile bilgi ve iletişim teknolojilerinin etkin kullanımı ve yeni iş çeşitleri ile imkanlarının artışı, yurtiçi – yurtdışı iş bağlantı imkanlarının artışı, ekonomik ve sosyal-kültürel yaşam kalitesinin artışı, genç iş gücüne güven, iş fırsatları ve istihdam yaratma, iş alanlarında enerji ve su kaynaklarının yönetimi – etkin verimi),
• Gençlere iş fırsatları açısından (Teknolojiyi kullanarak platforma katılım, güven artışı, eğitim ve kendini geliştirme kalitesinin artışı, yurtiçi – yurtdışı yeni iş imkanları ve çevrelerini tanıma, topluma ve çevreye duyarlılık, yöreyi benimseme, yenilikçi ve gelişmeye açık yörede çalışma algısı – güveni, şehir(yöre) yönetimine katılım),
• Yöre belediyesi açısından (Bütünüyle yönetim ve hizmet bilgi sistemi altyapısı, hizmete yönelik bilgiye dayalı stratejik planlama, mali – idari kaynakların ve ihtiyaçların organizasyonu, hizmet önceliklerinin belirlenmesi, belediye hizmetlerinde standardizasyon, gereksiz iş zamanı kaybı azalması, çalışanların verim artışı – memnuniyet, belediye yönetiminin kolaylaşması, vatandaş memnuniyeti),
• Şehirde(yörede) yaşayan vatandaş açısından (Hizmetlere mekan - zamandan bağımsız ulaşabilme, standart ve eşit hizmet, bürokratik işlemlerin kalkması, bilgi esasına dayanan hizmet, şehir yaşamını kolaylaştırma, şehir yönetimine katılım).

Sonuç olarak ; Akıllı şehir, en başta ihtiyaçlarının ne olduğunu bilen, değişimleri uygulama sırasında «Sistemler Sistemi» yaklaşımının kullanılması ile bunların en iyi şekilde ifade edilmesi yolu ve yaşama hemen gözüken temel etkilerinin de ; ekonomik, sosyal, kültürel gelişme, refah artışı ve yaşamı kolaylaştırma olduğu, günümüz toplumlarının, şehirlerinin(yörelerinin) en büyük ihtiyaç hareketidir.

 Kaynaklar

1. Beyin – Bilişim Ağı İlişkisi, T. Kılıç, İstanbul Bilişim Kongresi- Teknolojide Yeni Trendler, 21 Aralık 2016, İstanbul

2. Gelecekhane-Perspektif, Dijital Gelecek Çok Hızlı Gelecek, Ağustos 2015, İstanbul

3. Smart City From Concept to Reality , Wonder Wang, 04 June 2015, Smart City Event – Amsterdam

4.  http://bwsmartcities.com/turning-vision-into-reality.html, 22 Aralık 2015

5. World Business Council for Sustainable Development – Scaling Up Business Action, Peter White, 04 June 2015, Smart City Event –Amsterdam

6. Cities in Actions, Anna Lisa Boni, 03 June 2015, Smart City Event –Amsterdam

7. The EIP SCC Market Place, our support to the EU Smart Cities programs, #EUSmartCitiesGA2016, 24 May 2016, Eindhoven

8. AC SUM – After Summer Webinar: What is planned in the months to come? 25 August 2016

9. Introducing Smart City Eindhoven, Gaby Sadowski,  03 June 2015, Smart City Event – Amsterdam

10. Çorlu Ticaret ve Sanayi Odası Stratejik Planı, 2014-2017 11. Çorlu Fuar Alanı ve Kongre Merkezi Fizibilite Raporu, R.Yılmaz, A.Kubaş, F.Yılmaz, C.Aksoy, Tekirdağ, 20/05/2015.

Yorumlar